Dünya makarna sektörünün önemli oyuncularının başında gelen Türkiye, üretimde kullandığı son teknoloji makinalar ve kaliteli ham madde sayesinde pazardan aldığı payını artırıyor. Geçen yılın ocak-haziran döneminde ortalama birim fiyatı ton başına 549 dolar olan makarna ihracatı, bu yılın aynı döneminde yüzde 27,5 oranında artarak ortalama 769 dolara çıktı. 2022 yılı ocak-haziran döneminde makarna ihracatı bir önceki yılın aynı dönemine göre miktar olarak yüzde 3,6 oranında artarak 665 bin 469 tona yükselirken değer olarak yüzde 32,1 oranında artış göstererek 352 milyon 775 bin dolardan 466 milyon 92 bin dolara çıktı.

Sektörde yaşanan gelişmeleri Gaziantep’in köklü kuruluşlarından Mutlu Makarna’nın bayrağını 30 yıla yakın süredir başarıyla taşıyan ve geçtiğimiz aylarda Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği (TMSD) Yönetim Kurulu Başkanlığına seçilen Muhittin Aykut Göymen ile konuştuk.

Sektördeki ilk röportajını BBM Dergisine veren Sayın Göymen, Türkiye’nin makarna ihracatının sürekli bir artış kaydettiğini ve bugün 1,5 milyon tona yaklaştığını söyledi. Sektör için bilgi birikimi ve tecrübesiyle büyük bir kazanç olan Muhittin Aykut Göymen’in sorularımıza verdiği cevaplar şöyle: 

Sayın Göymen, Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanlığına seçilmenizden dolayı sizleri tebrik ediyoruz. Derneğin faaliyetleri hakkında bize bilgi verebilir misiniz?

Faaliyetlerine 1993 yılında başlayan Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği (TMSD) sektörü ulusal ve uluslararası platformlarda başarıyla temsil etmektedir. Makarna sektöründe faaliyet gösteren 25 üyesi olan Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği sektördeki tüm paydaşların sorunlarına çözüm üretme misyonu ile hareket ediyor. Makarna sektörü ülkemizin tarımsal sanayiinde önemli bir yere sahiptir. Direk ve dolaylı olarak yaklaşık 40 bin kişiye istihdam sağlayan sektörümüz iç ve dış ticaret hacmi ile birlikte değerlendirildiğinde 2 milyar dolarlık bir ekonomik değeri söz konusudur. Ayrıca sektör dünyanın ikinci büyük ihracatçısı olup 160 ülkeye ihracat gerçekleştirmektedir.

Türkiye’nin dünya makarna pazarındaki yerini bize anlatır mısınız? Türk Makarna Sektörünün ihracat pazarları hakkındaki düşünceleriniz nelerdir?

Sektörümüzün 1970 yılında 13 ton ile başladığı ihracat bugün 1,5 milyon tona yaklaşmıştır. Üretimimizin ve ihracatımızın devamlılığı, istenilen kalite, miktar ve standartta, homojen ve uygun fiyatta hammadde teminine bağlıdır. Ülkemiz toprakları iç piyasaya ve ihracata yönelik hammadde ihtiyacımızı karşılayacak potansiyele sahiptir. Makarnalık buğday üretimimiz iç piyasa talebinin tamamı ile ihracatımızın hemen hemen tüm ihtiyacını karşılayacak seviyededir. Yurt içi tüketim de yıllar içerisinde artış göstermiş olup, dünyada en fazla makarna tüketen ilk 10 ülke arasına girmiş durumdayız.

Türk Makarnasının dünyadaki imajı ile ilgili neler söylemek istersiniz?

Makarna; makarnalık buğdaydan elde edilen irmiğin su ile karıştırılması ve istenilen biçimler verilip kurutulması suretiyle elde edilen yarı hazır gıda maddesidir. 

Makarna kalitesi, doğrudan irmiğin üretildiği makarnalık buğdayın kalitesinden etkilenmektedir. Makarnalık buğdayın gen merkezi olan Anadolu’da dünyanın en kaliteli buğdayı üretilmektedir. Türk makarna sektörü üretimini en son teknoloji ile donatılmış fabrikalarda yapmaktadır. Buğdayın anavatanı olan Anadolu’da üretilen makarnalık buğdayın kalitesi tüm dünyada bilinmekte ve kabul görmektedir. Makarnalık Buğday kalitesi ve teknolojik üretim tüm Dünyada ülkemiz makarnasını kalitesiyle öne çıkarmış ve satışlarının artmasını sağlamıştır.

Ayrıca üyelerimiz son yıllarda AR-GE çalışmalarına ağırlık vererek özel ürünler çıkarmayı başarmış ve rekabette öne geçmeye başlamıştır. 

Türkiye makarna ihracatında miktar olarak ikinci sırada yer alsa da gelir bakımından 4. sırada. Türkiye’nin makarna üretiminde ilk sıralarda yer almasına rağmen ihracatta aldığı payın düşük olmasının sebebi nedir?

2021 yılı Trademap verilerine göre Küresel ithalatın%27.4’ünü gerçekleştiren AB ülkelerinde ülkemiz makarna ihracatına uygulanan 20 bin tonluk kota ile küresel ithalatın %9.9’unu gerçekleştiren ABD tarafından 1996 yılından bugüne kadar uygulanan anti-damping ve telafi edici önlemler sektörümüzün temel sorunları arasındadır.

Ticaret Bakanlığınca, “Türkiye – Avrupa Birliği Gümrük Birliği’nin Güncellenmesi” müzakerelerinde, makarna tarife kotasının mutlaka öncelikle gündeme alınması gerekmektedir. Konuyla ilgili olarak T.C. Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü’ne öncelikli olarak AB kotalarının kaldırılması ya da kotaların arttırılması konusunda gerekli çalışmaların yapılması için sektörümüz adına gerekli bilgilendirme ve girişimlerde bulunulmuştur.

Kısacası, dünyanın en büyük ithalatçılarından olan AB ve ABD’den kota ve anti dampinglerden dolayı, Türk makarna sektörü olarak hemen hemen hiç bir pay almamasına rağmen sektörümüz bu başarıya imza atmıştır.

TÜRKİYE EKMEKLİK VE MAKARNALIK BUĞDAYDA KENDİ İÇ TÜKETİMİNE YETECEK KADAR ÜRETİME SAHİP

Yapılan makarna ihracatının büyük oranda Dahilde İşleme Rejimi (DİR) kapsamında ithal buğday ile gerçekleşmesi sizi nasıl etkiliyor? DİR Sisteminin sizler için avantaj ve dezavantajları nelerdir?

Bu çok önemli bir nokta, bu sorudan dolayı özellikle teşekkür ediyorum.

Türkiye gerek ekmeklik gerekse makarnalık buğdayda kendi iç tüketimine yetecek kadar üretime sahiptir. Ancak, makarna sektörünün istikrarlı bir şekilde büyümeye devam eden ve 1.5 milyon tona yaklaşan ihracatı DIR kapsamında önceden buğday ithalatı yaparak ihracat yapılması gerekliliğini de beraberinde getirmiştir. İhracatta dış ülkelere bağımlı bir hammadde maliyeti ve elde edilen dövizin büyük bir miktarının tekrar yurtdışına çıkmasına sebebiyet vermektedir.

Tabi ki bu konuda temennimiz; bu yıl olduğu gibi önümüzdeki yıllarda da Türk çiftçisinin desteklenerek %100 milli buğdayımızla ihracat yapılmasıdır. Bu durumda hammaddemiz olan makarnalık buğdayın ve ihracatta kullandığımız ekmeklik buğdayın, kendi ülkemizde üretilmesinin biz makarna sanayisine verdiği güçle elde ettiğimiz döviz gelirinin %100 ü ülkemizde kalacaktır.

Yılın ilk 6 ayını değerlendirdiğinizde sektörünüzü nasıl görüyorsunuz?

Makarna ihracatı 2022 yılı Haziran ayında 2021 yılı Haziran ayına göre miktar olarak % 6.6 artarak 120 bin 280 ton, değer olarak ise % 44 oranında artarak 92 milyon 508 bin 400 dolar olarak gerçekleşmiştir.

2022 yılı Ocak-Haziran döneminde makarna ihracatı bir önceki yılın aynı dönemine göre miktar olarak % 3.6 oranında artarak 665 Bin 469 tona yükselirken değer olarak % 32,1 oranında artarak 466 milyon 92 bin 324 dolar olmuştur.

Ortalama ton başına birim fiyat 2021 yılı Haziran ayında 569 dolar iken 2022 haziran ayında birim fiyat % 35,1 oranında artışla 769 dolara yükselmiştir. 2021 yılı Ocak-Haziran döneminde ortalama ton başına fiyat 549 dolar iken 2022 yılı Ocak-Haziran döneminde geçen yılın aynı döneme göre % 27,5 oranında artarak 700 dolar/ton olarak geçekleşmiştir.

Pandemi ve kapanma dönemlerinde makarna sektörü olarak büyük ve çok başarılı bir sınav verdiniz. Sektörün bu başarısını neye bağlıyorsunuz?

Öncelikle iç tüketim açısından baktığımızda; Türkiye’de yıllık makarna tüketimi yaklaşık 800.000 ton seviyesindedir. Sektörümüzün ise kapasitesi yaklaşık 3.000.000 ton yani tüketimin 3.5 katıdır.

Biz makarna sektörü olarak, pandemi döneminde sadece 1 aylık bir süreçte kapasitelerimizin %80 ini iç pazara kullanarak hem tedarik zincirine hem halkımıza makarna temininde hiç bir problem olmayacağını ispatladık ve söylediğiniz gibi başarılı bir sınav verdik.

Aynı şekilde ihracatta da, tüm gıda sektöründe olduğu gibi makarna sektöründe de pandeminin; hem karantina sebebiyle yaşanan panik dalgasında satışları arttırması hem de tedarik zincirlerinde yarattığı aksamanın etkisiyle, ithalatçı ülkeler alternatif satıcı arayışına girmiş, sektörümüz bu noktada güvenilir tedarikçi olarak ihracatını artırmıştır. 2020 yılında AB ülkelerine kotaya rağmen %52 artış ile gerçekleştirdiğimiz ihracatımız bu duruma en iyi örnektir.

Türkiye’nin makarna üretim kapasitesi hakkında bilgi verir misiniz?

Dünya Makarna Üretimi 16.9 milyon tondur. Türkiye, dünyanın en büyük üçüncü makarna üreticisi ve ikinci makarna ihracatçısıdır. Diğer üretici ülkelerden farklı olarak Türkiye’deki tüm makarna fabrikaları makarna üretimi için gerekli olan irmiği kendileri üretmektedirler.24 faal üreticinin olduğu sektörde kurulu kapasite 3 milyon seviyesine ulaşmıştır.

Dünya makarna üretim ve ihracat rakamlarını bizimle paylaşabilir misiniz?

2021 Dünya Makarna Örgütü (IPO) verilerine göre Dünya Makarna Üretimi 16.9 milyon tondur.

2021 Yılı ihracatımız; miktar olarak 1 milyon 365 bin ton, değer olarak 776 milyon 175 bin 622 dolar olarak gerçekleşmiştir. (Kaynak: TÜİK)

2022 yılı Ocak-Haziran döneminde makarna ihracatı değer olarak 665 Bin 469 ton, değer olarak 466 milyon 92 bin 324 dolar olarak gerçekleşmiştir.(Kaynak: TÜİK)

Makarna ihracat pazarlarımızın geleceğini nasıl görüyorsunuz?

Türkiye makarna sektörü olarak Dünyada 2. Büyük ihracatçı durumunda ve kaliteli makarnalık buğday konusunda da önemli bir makarnalık buğday üreticisidir. Türkiye makarna ihracat pazarlarının önümüzdeki süreçte de aynı istikrarda artarak devam edeceğini düşünüyoruz.