2013 yılında dünya genelinde toplam 13,5 milyon ton makarna üretilmiştir. İtalya’nın 3,326 milyon ton üretimle ilk sırada yer aldığı görülmektedir. 2011 yılında AB ülkeleri içerisinde en yüksek bisküvi üretim miktarı 731 bin tonla Almanya’ya aittir. AB ülkelerindeki en yüksek bisküvi tüketim oranı ise 618 bin tonla İtalya ve 611 bin tonla İngiltere’ye aittir. Dünya fırıncılık ürünleri pazarı ise 2001-2010 yılları arasında yıllık yüzde 3,9 bileşik büyüme oranı göstermiştir.
Makarna, gerek besinsel değeri gerekse üretim miktarı açısından dünyanın en önemli gıdalarından biridir. Her kültürde farklı biçimlerde tüketilebilen makarna, yıllar içerisinde artan taleple karşı karşıyadır. Ekmeğe olan talebin ise sürprizden uzak bir grafik çizmesi, zaten yüzyıllardır her evde temel gıda olarak sıklıkla tüketilmesine dayandırılabilir. Şehirleşme ve dünya genelinde çalışan insan nüfusunun artması sonucunda ev dışı tüketimin giderek yaygınlaşması, hazır ve besleyici gıdaların daha çok talep görmesi, unlu mamullerin tüketiminde izlenen artışın ana sebebi olmaktadır. Önceleri lüks bir tüketim maddesi olarak kabul edilen bisküvi de, bugün artık herkesin tüketebileceği bir gıda haline gelmiştir. Ancak, Avrupa’da 10-15 kg düzeylerinde olan kişi başına bisküvi tüketimi Türkiye’de halen 5-6 kg seviyelerinde seyretmektedir. Bu yüzden bisküvi üreticileri, hedef tüketicilerin taleplerinin karşılanmasına yönelik olarak, şeker hastaları için diyet bisküvileri, çocuklar için mama bisküvileri, özel kahvaltılık bisküviler, besleyici ve zayıflatıcı özellikte kepekli, yulaflı veya çavdarlı bisküviler gibi çeşitlerle üretimde çeşitlemeye gitmektedir.
DÜNYA MAKARNA PAZARI
Makarna üretimi, bazı teknolojik gelişmelerle birlikte iklime bağımlı olmaktan çıkmıştır. Bu sebeple yıllar önce yalnızca buğday üretilen bölgelerde yapılabilen üretim, günümüzde farklı coğrafyalara da yayılmıştır. Uluslararası Makarna Organizasyonu’nun (IPO) verilerine göre 2013 yılında dünya genelinde toplam 13,5 milyon ton makarna üretilmiştir. İtalya, ABD, Brezilya, Rusya ve Türkiye gibi ülkelerin gerçekleştirdiği üretim, dünya üretim miktarının büyük bir çoğunluğunu oluşturmaktadır. Bu ülkelerin üretim miktarlarına bakıldığında; 2013 yılında İtalya’nın 3,3 milyon ton üretimle ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Dünyanın en büyük makarna üreticisi konumunda olan İtalya’yı 2 milyon ton ile ABD izlemektedir. Makarna üretiminde üçüncü sırada yer alan Brezilya ise yaklaşık 1,2 milyon ton makarna üretimi gerçekleştirmiştir. Brezilya’yı 1 milyon ton ile Rusya izlemektedir. Dünya makarna üretiminde 5. sırada yer alan Türkiye, 2010 yılında gerçekleştirdiği 606 bin tonluk üretimi artırarak 2013 yılında 1 milyon ton makarna üretimi gerçekleştirmiştir.
Uluslararası Makarna Organizasyonu’nun (IPO) 2013 yılı verilerine göre, kişi başına ortalama makarna tüketiminin en yoğun olduğu ülke, üretimde de lider olan İtalya’dır. İtalya’da kişi başına düşen makarna tüketimi 26 kg’dır. İtalya’yı 13,2 kg ile Venezuela, 11,9 kg ile Tunus, 10,6 kg ile Yunanistan ve 9,2 kg ile İsviçre takip etmektedir. Türkiye kişi başı ortalama makarna tüketimi ise 6,6 kg’dır.
Ülke bazında toplam makarna tüketimine bakıldığında ise, en büyük tüketici ülkenin 2,7 milyon ton ile ABD olduğu görülmektedir. ABD’yi 1,5 milyon ton ile İtalya, yaklaşık 1,2 milyon ton ile Brezilya, 1,1 milyon ton ile Rusya ve 650 bin ton ile Almanya izlemektedir. Türkiye’nin 2013 yılı tüketim miktarı ise yaklaşık 493 bin tondur.
IPO’nun verilerine göre dünya makarna ithalatının 2010 yılındaki toplam değeri 3.059 milyon eurodur. 2,9 milyon tonluk makarna ithalatının karşılığı olan bu değer, 2011 yılında ithalattaki artışla birlikte bir miktar yükselmiştir. 2011 yılında 3,2 milyon ton olarak kaydedilen dünya makarna ithalatının değer karşılığı da 3.345 milyon eurodur. 2012 yılında ise dünya makarna ithalatı 3 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönem makarna ithalatının değer karşılığı ise 3.651 milyon eurodur.
2012 yılı dünya makarna ithalatında lider konumdaki ülkelerin ABD, Almanya ve Fransa olduğu görülmektedir. 2012 yılında 490 milyon euro ve 360 bin ton ile makarna ithalatında değer bazında ilk sırada yer alan ABD’yi, 459 milyon euro ve 423 bin ton ile Almanya izlemektedir. Bu verilere bakıldığında değer bazında ABD’nin ardından ikinci sırada yer alan Almanya’nın, miktar bazında listenin ilk sırasında yer aldığı görülmektedir. Fransa’nın 2012 yılı makarna ithalat miktarı ise 340 bin tondur. 397 milyon euroluk ithalat değerine ulaşan Fransa, listede ABD ve Almanya’nın hemen ardından gelmektedir. Fransa’yı 185 bin ton ve 260 milyon euro değerle Japonya, 176 bin ton ve 213 milyon euro değerle İngiltere, 119 bin ton ve 161 milyon euroluk ithalat değeriyle Kanada takip etmektedir.
IPO’nun Dünya Ticaret Atlası’na dayandırdığı verilere göre, dünya makarna ihracatı 2010 yılında yaklaşık 3,3 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Bu miktarın değer karşılığı ise 3.487 milyon eurodur. 2011 yılında artış gösteren dünya makarna ihracatı 3,5 milyon ton olarak gerçekleşmiş ve 3.820 milyon euro değerinde karşılık bulmuştur. 2012 yılında ise ihracat miktarında bir miktar artış daha yaşanmış ve 3,7 milyon ton olarak kaydedilmiştir. 2012 yılındaki makarna ihracat miktarının değer bazında karşılığı ise 4.158 milyon eurodur. Raporlanmış veriler üzerinden hareket edilmesi, dünya makarna ithalatı ve ihracatının farklı rakamlarla yansımasına neden olmaktadır. Bu sebeple gerçek miktarların bu rakamların bir miktar daha üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.
Dünya makarna ihracatında ilk sırayı alan ülke İtalya’dır. İtalya 2012 yılında 1,8 milyon ton makarna ihracatı gerçekleştirmiştir. İtalya’dan sonraki ikinci büyük ihracatçı ise Türkiye’dir. 2012 yılında 436 bin ton olarak gerçekleşen Türkiye ihracat miktarının değer karşılığı ise 241 milyon eurodur. Türkiye’yi 2012 yılında 136 bin tonluk ihracat miktarı ile Belçika, 133 bin tonla ABD ve 108 bin tonla Çin izlemektedir.
DÜNYA BİSKÜVİ PAZARI
Dünya bisküvi üretiminde ve ihracatında AB ülkeleri (özellikle İngiltere, Almanya, Belçika, İtalya, Fransa, İspanya ve Hollanda) ve Kanada ön sırada yer almaktadır. Avrupa Çikolata, Bisküvi ve Şekerleme Derneği’nin (CAOBISCO) verilerine göre; AB, İsviçre ve Japonya’nın toplam bisküvi üretimi, 2011 yılında 4 milyon 463 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Bu miktar bir önceki yıla göre yüzde 2,7’lik bir düşüşe, 2006-11 arasındaki 5 yıllık süreçte ise yüzde 1’lik bir artışa işaret etmektedir.
2011 yılında AB ülkeleri içerisinde en yüksek üretim miktarı 731 bin tonla Almanya’ya aittir. Almanya’yı 655 bin tonla İtalya, 562 bin tonla İngiltere, 447 bin tonla İspanya ve 404 bin tonla Fransa takip etmektedir. Aynı dönemde İsviçre’nin üretimi 47 bin tonda kalırken Japonya’nın üretimi 242 bin tona yükselmiştir.
Dünya bisküvi tüketimi, genel itibariyle artış kaydetmektedir. Ancak dünyadaki birçok ülkenin aksine AB ülkelerinde, özellikle 2009-2011 tarihleri arasında bisküvi tüketiminde düşüşler yaşanmaya başlamıştır. CAOBISCO verilerine göre; 2010 yılında 4 milyon 94 bin ton olan AB bisküvi tüketimi, 2011 yılında 3 milyon 909 bin tona gerilemiştir. Buna karşılık 2010 yılında 261 bin ton olan Japonya’nın tüketimi, 2011 yılında yaklaşık 4 bin ton artış göstererek 265 bin tona ulaşmıştır.
AB ülkelerindeki en yüksek tüketim oranı 618 bin tonla İtalya ve 611 bin tonla İngiltere’ye aittir. Bisküvi tüketiminde İtalya ve İngiltere’yi 586 bin tonla Almanya ve 573 bin tonla Fransa takip etmektedir. Kişi başına ortalama tüketimin 2011 yılı itibariyle 7,8 kg olarak belirlendiği AB’de, kişi başı tüketimde 2010-11 yılları arasında yüzde 4,3, 2006 - 2011 arasındaki 5 yılda ise yüzde 2,6 oranında düşüş kaydetmiştir. CAOBISCO verilerine göre, 2011 yılı itibariyle kişi başına bisküvi tüketiminde 21,76 kg ile İrlanda, 12,86 kg ile Hollanda, 10,40 kg ile İtalya ve 10,09 kg ile Belçika ilk sıralarda yer alan ülkelerdir. Bunları 9,75 kg ile İngiltere, 9,30 kg ile İsviçre ve 8 ile 9 kg arasında değişen tüketim miktarlarıyla Bulgaristan, Danimarka, Fransa, İspanya, Portekiz ve Slovakya takip etmektedir.
Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği tarafından hazırlanan Haziran 2010 tarihli Unlu Mamuller Sektör Raporu’na göre, dünya tatlı bisküvi pazarı 2006 yılında 25,5 milyar dolar değere (7 milyon ton) sahip olup, 2002-2006 arasındaki beş yıllık süreçteki ortalama yıllık büyümesi değer bazında yüzde 2,9, miktar bazında da yüzde 2,1’dir. Söz konusu beş yıllık süreçte dünya tatlı bisküvi pazar hacminde hem miktar hem de değer bazında en fazla artış oranı 2006 yılında kaydedilmiş olup, bu artışlar değerde yüzde 3,3, miktarda da yüzde 2,1’oranındadır. Dünya tatlı bisküvi pazarında AB yüzde 50,5 ile en büyük paya sahiptir. Amerika yüzde 32, Asya- Pasifik ülkeleri de yüzde 17,5 pay almaktadır.
Söz konusu çalışmada, 2006-2011 yıllarını kapsayan beş yıllık dönem boyunca dünya tatlı bisküvi pazarının değer bazında yılda ortalama yüzde 3,5, miktar bazında da yüzde 2,7 oranında artışını sürdürerek 2011 yılında 30,3 milyar dolara (8 milyon ton) ulaşacağı tahmin edilmiştir. Ancak, Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nin 2010 yılında hazırladığı bir diğer rapora göre ise; 2008 yılında dünya tatlı bisküvi pazarı 35,2 milyar dolara (8 milyon ton) ulaşarak 2011 yılı için tahmin edilen değerin de üzerine çıkmıştır. 2013 yılında ise; bu değerin 41 milyar dolara ulaştığı tahmin edilmektedir.
Dünya bisküvi üretiminde önde gelen Avrupa Birliği ülkeleri, aynı zamanda dünya bisküvi ihracatında da en önemli ihracatçı ülkeler konumundadır. Dünya tatlı bisküvi ihracatı, 2009 yılında bir önceki yıla göre yüzde 7 azalarak yaklaşık 5,4 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. 2011 yılında ise bir önceki yıla göre yüzde 21 oranında artarak yaklaşık 6,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2010 yılında ihracatta ilk sırayı, toplam dünya ihracatından yüzde 12,2 pay alarak 660 milyon dolar seviyesinde ihracat gerçekleştiren Almanya alırken, Almanya’yı sırasıyla yüzde 10,1 pay ile Belçika, yüzde 8,5 pay ile Hollanda, yüzde 6,3 pay ile İngiltere ve yüzde 6 pay ile Fransa takip etmektedir. 2011 yılında ise yine Almanya, Hollanda, Belçika, İngiltere ve Kanada dünyanın en önemli ihracatçı ülkeleri arasında yer almıştır. Değer bazında, 2011 yılı dünya toplam bisküvi ihracatının yaklaşık olarak yüzde 40’ı bu ülkeler tarafından gerçekleştirilmiştir.
2009 yılında, bir önceki yıla göre yüzde 9 oranında azalarak yaklaşık 5,4 milyar dolar olarak gerçekleşen dünya bisküvi ithalatında da en önemli pazarlar sırasıyla ABD, Fransa, Almanya, İngiltere ve Belçika’dır. Bu 5 ülkenin dünya ithalatındaki toplam payları yüzde 41’dir. Bisküvi ithalatında ilk sırada, yaklaşık 767 milyon dolar seviyesinde ithalat gerçekleştiren ve dünya toplamından yüzde 14,1 pay alan ABD yer almaktadır. ABD’yi yüzde 9,7 pay ile Fransa, yüzde 6,8 pay ile Almanya, yüzde 5,8 pay ile İngiltere ve yüzde 4,8 pay ile Belçika takip etmektedir.
2011 yılında, bir önceki yıla göre yüzde 18 oranında artarak yaklaşık 6,8 milyar dolar olarak gerçekleşen dünya bisküvi ithalatında en önemli pazarlar sırasıyla yine ABD, Fransa, Almanya, İngiltere ve Belçika olmaya devam etmiştir. Bu beş ülkenin 2011 yılında dünya ithalatındaki toplam payları yüzde 38’dir.
DÜNYA EKMEK VE UNLU MAMULLER PAZARI
Diğer gıdalara kıyasla tüm dünyada insanoğluna tek başına en çok besin maddesi sunabilen gıda, buğday ekmeğidir. Karbonhidrat, protein, B ve E vitamini kaynağı olan ekmek, özellikle gelişmiş ülkelerde her geçen yıl daha çok üretilmektedir. Ancak bu talebin daha çok tam tahıllı ürünler üzerinden devam ettiği görülmektedir. Bunun sebebi ise beslenme konusunda bilinçlenen nüfusun basit karbonhidrat, yağ ve kolesterol alımını azaltıp kompleks karbonhidrat, diyet lifli ve bitkisel proteinlere yönelmiş olmasıdır.
İngiltere’de ekmek ve unlu mamul üreticilerini temsil eden The Federation of Bakers’ın yayımladığı bilgiye göre; 2010 yılında Avrupa Birliği’ne bağlı 27 ülkede yapılan bir araştırmada, Avrupa’nın yaklaşık 32 milyon tonu bulan ekmek pazarına sahip olduğu belirtilmektedir. AB üyesi bir vatandaşın yıllık ekmek tüketimi ise ortalama 50 kg olarak açıklanmaktadır. Ancak bu rakam ülkeden ülkeye çeşitlilik göstermektedir. Batı Avrupa’da 2009 ve 2010 yıllarında tüketim artışı gözlense de dünyanın diğer bölgelerine kıyasla daha durağan bir tablo görülmektedir. Yılda yaklaşık 80 kg ekmek tüketen Almanya ve Avusturyalılar, Batı Avrupa ekmek tüketim listesinde ilk sırayı alırken, Birleşik Krallık ve İrlanda ise yılda 50 kg’dan daha az olan ekmek tüketim oranı ile listenin en altındadır.
Aynı şekilde ABD’de, 2010 yılında ekmeğin perakende satış toplamı 21,4 milyar dolardır. 2006 yılından 2010 yılına kadar perakende satışında %1,6 oranında büyüme olduğu belirtilmektedir. Kanada Tarım Bakanlığı’nın yayımladığı bilgiye göre, Amerikalıların tercihi paketlenmiş ekmek. Paketlenmiş ekmek pazarın % 65’ini oluşturmaktadır. Verilere dayanarak, 2006-2011 yılları arasında paketlenmiş beyaz ekmeğe olan talepte düşüş olduğunu söylemek mümkündür.
Buna ek olarak, 2010 yılında tam tahıllı ekmek satış oranı beyaz ekmeği geride bırakmış durumdadır. Bunda üreticilerin ürünlerini çeşitlendirmesinin de etkisi büyüktür. Artan beslenme bilincini takiben, üreticilerin yüksek früktozlu mısır şurubu ve sodyumu azaltması; ayrıca daha etnik malzemeleri ekmeklerde kullanmaları sonucu yaratılan alternatif ekmekler, üretim ve tüketim grafiklerini de etkilemektedir.
Gelişmekte olan ülkelere bakıldığında ise ekmek tüketiminin çeşitli faktörlere bağlı olarak değiştiği görülmektedir. Özellikle Çin, Güney Asya ve Ortadoğu’da buğday pazarının devlet kontrolüne bağlılığı, kent ve kırsal nüfus arasındaki farkın derecesi (gıda tercihleri, işlenmiş ve işlenmemiş gıdalara yönelim açısından farklılıklar) ve gelir artış hızına bağlı olarak ekmek tüketimi de çeşitlenmektedir. Prof.Dr. Hikmet Boyacıoğlu’nun 2012 yılında gerçekleştirilen Tam Buğday Ekmeği Yaygınlaştırma Sempozyumu’ndaki Türkiye’de Ekmek ve Tam Buğday Ekmeği Tüketimi sunumuna göre; 2005 yılı ekmek satış hacmi yaklaşık 31 milyon ton iken 2010 yılında 37 milyon tona yaklaşmıştır. Aynı şekilde 2005 yılında yaklaşık 61 milyon dolar olan satış değeri, 2010 yılına kadar 14 milyon dolarlık büyüme kaydetmiştir. Ancak 2010-2011 yılları arasında ambalajlı ürünlerde %18’e varan bir büyüme söz konusudur.
Birleşmiş Milletler’in verileri incelendiğinde, 2008 yılında unlu mamullerin ithalatında, bir önceki yıla göre %17,4’lük bir artış olduğu görülmektedir. Buna göre; 2006 yılı için 16 milyon 454 bin ton olan toplam ithalat hacmi, 2008 yılında 17 milyon 713 bin tona ulaşmıştır. Aynı şekilde ton başına 1,966 dolar olan birim fiyat, 2008 yılında 2,566 dolara ulaşmıştır. Bisküvi, kek gibi gıdalar ise 2008 yılında 22,700 milyar dolarlık ithalat değeri ile en büyük paya sahiptir. Hemen arkasından 11 milyar dolarlık ithalat değeri ile karışım, hamurlar ve çocuk mamaları gelmektedir. Önceki yıllara kıyasla çalışan kadın nüfusundaki belirgin artış ve pratik seçeneklerin önem kazanması, beraberinde hazır mamaya duyulan ihtiyacı da artırmıştır.
AB ülkelerinin unlu mamuller ithalatındaki payı da oldukça büyüktür. 2006 yılında 27 AB ülkesinin toplam ithalat rakamı 16,6 milyar dolardır. 2008 yılında ise bu rakam 23,5 milyar dolara yükselmiştir. AB ülkelerinin pazardaki toplam payının ise %51,59 olduğu belirtilmiştir.
Unlu Mamuller Sektör Raporu’nda yer alan bilgiye göre, dünya fırıncılık ürünleri pazarı 2001-2010 yılları arasında yıllık %3,9 bileşik büyüme oranı göstermiştir. Avrupa’nın baskın durumda olduğu fırıncılık ürünleri piyasasında, Asya ve Pasifik bölgesinin büyüme oranı ise %6,93’dür. Bu hızlı büyüme, gelişen bir pazar olarak Asya ve Pasifik bölgesindeki potansiyelin dikkat çektiğinin göstergesidir.