“Batı yaşam tarzlarından etkilenen Faslıların, pirinç, makarna ve erişte tüketme eğilimi artarak devam ediyor. Bu artış pazar oyuncularının dikkatinden kaçmıyor. 35 milyonu aşan nüfusu ile Afrika’daki en büyük 10 ekonomi arasında bulunan Fas’ın, kuru veya doldurulmuş taze makarna ve kuskus ithalatı geçen yıl 18 milyon dolara yaklaştı. Özellikle ülkede sayıları her geçen gün artan İtalyan restoranlarında servis edilen farklı makarna yemekleri Faslıları evlerinde yeni tatları denemeye sevk ediyor. Bu özellikle ithal makarnalara olan talebi arttırıyor.”
Hem Atlas Okyanusu’na hem Akdeniz’e kıyısı bulunan Fas, stratejik konumuyla Batı Afrika ülkeleriyle ticarette bir köprü niteliğinde. Afrika’nın kuzeyi ve batısı ile Sahraaltı’na yönelik nakliye, lojistik, üretim ve satış sektörlerinde bölgesel bir merkez haline gelme yolunda ilerleyen Fas, 1 milyardan fazla tüketicinin yaşadığı 55 ülkeye gümrüksüz erişime sahip. Tarım sektöründeki verimliliğini son birkaç yılda artıran ülke, parçalı üretimden daha entegre değer zincirlerine geçiş yapmayı hedefliyor.
Fas, Kuzey Afrika’da ‘Mağrip’ olarak adlandırılan bölgenin en batı ucunda yer alan stratejik konuma sahip bir ülke. Afrika’nın kuzeybatı ucundaki Fas’ı Avrupa’dan Cebelitarık Boğazı ayırıyor ve iki kıta arasındaki en kısa mesafe yaklaşık 15 kilometre. Arap ve Berberi kültürünün yanı sıra Avrupa ve Afrika’dan da etkilenen Fas, Osmanlı Devleti hâkimiyetine girse de kendi yöneticileri tarafından idare edilmişti. Ülke, 1912-1956 yılları arasında ise Fransa sömürgesi olarak kaldı.
35 milyonluk nüfusa sahip Fas, Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgesindeki 10. büyük ekonomi konumunda. Gelişmekte olan bir ülke olan Fas’ın 2020 ve sonrasında yıllık yüzde 5,7 oranında büyüyeceği tahmin ediliyor. Fas yönetimi; iş ortamının iyileştirilmesi, orta sınıfın güçlendirilmesi ve rekabetçiliğin desteklenmesiyle ekonomik performansını artırmayı hedefliyor.
Nüfusun yüzde 60’ı şehirlerde yaşıyor. 300 milyar dolarlık gayri safi milli hasılaya sahip ülkede kişi başına düşen milli gelir 8 bin 600 dolar civarında. Serbest piyasa odaklı ekonomideki çeşitlilik (%13 tarım, %29 sanayi, %58 hizmet sektörü) iyi durumda. Hükümetin uyguladığı reformlar sayesinde düşük enflasyon ve istikrarlı büyüme söz konusu. Siyasi istikrara sahip ülke, komşularına kıyasla daha güvenli. Fas, Batı Afrika ülkeleriyle ticarette bir köprü rolü oynama potansiyeline de sahip.
Bağımsız pazar araştırması şirketi Euromonitor’a göre, Fas’taki tüketiciler ihtiyarî harcamalarda bölge ülkelerinden biraz daha yüksek bir düzeye sahip olsalar da uluslararası ortalamanın epey altındalar. Tüketici harcamalarının 2030’a kadar sağlıklı bir büyüme göstererek tarımsal gıda ürünlerinde daha fazla fırsat sağlaması bekleniyor. Fas’ta tarımsal üretim daha çok buğday, şekerpancarı, portakal, domates, patates, zeytin ve zeytinyağı gibi ürünlere dayanıyor. Birçok üründe kendi kendine yeten Fas; tahıl, şeker, kahve ve çay ithal ediyor. Fas’ta tüketilen tahılın yüzde 40’ı ithal ediliyor.
Buğday tüketiminin her geçen yıl arttığı ülkede 10 yıl önce 7 milyon ton civarında olan tüketim rakamının bu yıl 10 milyon tonu aşacağı tahmin ediliyor. 2017/2018 sezonunda 4 milyon 800 bin ton buğday ithal eden ülkenin yeni sezonda yine aynı seviyelerde bir ithalat yapması öngörülüyor. İç tüketimini karşılamak için buğday ithalatı yapmak zorunda olan Fas, yumuşak buğdayda daha çok Avrupa Birliği ve Karadeniz ülkelerini; durum buğdayında ise Kanada’yı tercih ediyor.
İTALYAN KÜLTÜRÜ TÜKETİMİ ETKİLİYOR
Batı yaşam tarzlarından etkilenen Faslıların, pirinç, makarna ve erişte tüketme eğilimi artarak devam ediyor. Bu artış pazar oyuncularının dikkatinden kaçmıyor. 35 milyonu aşan nüfusu ile Afrika’daki en büyük 10 ekonomi arasında bulunan Fas’ın, kuru veya doldurulmuş taze makarna ve kuskus ithalatı geçen yıl 18 milyon dolara yaklaştı. Ülke pazarını domine eden büyük firmaların bazı özel ürünlerini ihraç etmesi neticesinde sektörde az da olsa bir ihracat mevcut.
Ülkede makarna, önceki yıllara göre giderek popüler hale geliyor. Bunun nedeni, birçok Faslının ülkede sayıları sürekli artan İtalyan restoranlarında servis edilen farklı tipte makarna yemeklerini evde yapmaya çalışmasıdır. Öte yandan erişte Fas’ta popülerliğini kaybediyor. Bu kategori, inovasyon eksikliği ve yeni lezzetler nedeniyle perakende satış hacmi anlamında durgunluk yaşamaktadır.
Fas’taki pirinç, makarna ve eriştedeki rekabet ortamı 2018’de büyük ölçüde değişmeden kaldı. Bunun başlıca nedeni, sektörün önde gelen üç şirketinin, diğer küçük şirketlere ve özel markalara karşı güçlü mali durumları sebebiyle sıralamalarını ve değer paylarını korumaları.
Euromonitorün verilerine göre Fas’ta pirinç, makarna ve kuskus pazarı 2018 yılında 65 milyon tona ulaştı. Bu rakamın 2021 yılında 79 milyon tonu aşması tahmin ediliyor. Yine 2016 yılında 294 milyon dolar olan pirinç, makarna ve kuskus pazarı 2018 yılında 368 milyon dolara ulaştı. Pazarın 2021 yılında 464 milyon dolara ulaşması tahmin ediliyor.
Fas’ta makarna ithalatı 2009 yılında 9,1 milyon dolar iken bugün 18 milyon dolara ulaşmış durumda. Yabancı makarna üreticilerinin ülkeye farklı çeşit ve ebatlarda makarna ihraç etmesi mümkündür. Makarnanın yanı sıra kuskus ve genellikle güveçte etle sunulan irmik de, Fas’ın ulusal yemekleri arasındadır. Fas’ta kullanılan kuskus, Türkiye’de bilinen kuskusa tat ve görüntü açısından pek benzemez. Taneleri çok daha küçüktür. Buğday unu ve irmik başta olmak üzere mısır, arpa ve diğer tahılların inceltilmesi ile mutfak için hazır hale getirilir. Kuskusun 3 boyu mevcuttur ve en incesi (irmik inceliğinde) en makbul olanıdır. Kuskus pişirilirken üzerinde et, tavuk parçaları ya da çeşitli sebzeler de eklenebilir. Ancak akşam yemeklerinde kuskusun yanında et ve sebze pek tercih edilmemektedir.
BİR MİLYAR KİŞİYE GÜMRÜKSÜZ ERİŞİM
Ülkedeki altyapı talebini karşılamak için 2010-2015 yıllarında ulaştırma altyapısı için 15 milyar dolar harcanarak; otobanlar, limanlar ve diğer ulaştırma projeleri hayata geçirildi. Bu altyapı yatırımları, Fas’ın Cebelitarık Boğazı’ndaki stratejik konumunu; Afrika’nın kuzeyi ve batısı ile Sahraaltı’na yönelik nakliye, lojistik, montaj, üretim ve satış sektörlerinde bölgesel bir merkez haline gelmeyi öngören kapsamlı ekonomik kalkınma planını destekledi. Fas’ın bir ticaret merkezi olarak konumu; Basra Körfezi, Akdeniz, Afrika ülkelerinin yanı sıra ABD ve Avrupa Birliği ile yaptığı ticaret anlaşmaları ile de güçlendi.
Fas, 1 milyardan fazla tüketicinin yaşadığı ve global gayri safi milli hasılanın yüzde 60’ına sahip olan 55 ülkeye gümrüksüz erişime sahip. Ülkenin ticari başkenti olan Kazablanca, stratejik konumu, etkin ve güvenli havaalanı sayesinde uluslararası şirketlerin bölgesel merkezlerine ev sahipliği yapıyor.