Latin Amerika ülkelerinde bugünkü mutfak tercihlerini etkileyen en önemli unsurların başında Afrika kökenli köle ticareti ve Avrupa’dan alınan toplu göçler olmuş. Bu mutfak kültürünün oluşmasında fetihler, göçler ve aşçıların farklı kültürlerle tanışması büyük rol oynamış. Bu kültür, daha genelde Portekiz, Fransız ve İtalyan mutfakları gibi Avrupa ülkelerinin mutfaklarına dayanır. Latin Amerika pazarı, alternatif pazar arayışında olan, Arap ülkeleri, Rusya, Avrupa, Türki Cumhuriyetler ve Afrika ülkeleri dışında fark yaratmak isteyen firmalar için büyük bir potansiyel barındırıyor.
Güney yarım kürede yer alan Latin Amerika Kıtasının en temel özelliği, güneye doğru gidildikçe sıcaklıkların düşmesidir. Buna bağlı olarak yetişen ürünlerin çeşitliliği de fazladır. Bugün yeni dünya olarak da bilinen Latin Amerika’nın yemek kültürü, Kristof Kolomb’un kıtanın kaderini değiştirdiği keşif hareketleri ile değişti. Kıtayı oluşturan ülkelerin yemek kültürlerini incelediğimizde keşifler sonucunda “Eski Dünya”nın nasıl bir “Yeni Dünya” ile karşılaştığını görebiliyoruz. İspanyolların kıtaya gelmesiyle, yerli mutfak kültürü ile “Eski Dünya” yemek kültürünün füzyona uğraması, zengin bir mutfağın oluşmasına neden olmuş.
Latin Amerika mutfağına etki eden en önemli unsurlardan bir diğeri ise 17-19. yüzyıllar arasında kıtaya gelen Afrika kökenli köleler olmuştur. Kıtaya ayak basan bu insanların, beraberlerinde getirdikleri yemek alışkanlıkları ve ritüelleri ülkenin yemek kültüründe büyük rol oynamış. Benzer bir şekilde 19.yüzyılın sonlarına doğru içlerinde İspanyollar ve İtalyanların çoğunlukta olduğu Avrupalıların Latin Amerika topraklarına göçü, bu ülke mutfaklarını yerlilerin alışkanlıklarıyla birleştirmiş ve bugünkü Latin Amerika mutfağının zenginliğini oluşturmuşlardır.
Konumuz itibariyle baktığımızda Güney Amerika ülkelerinin genel anlamda mutfak kültürleri, birçok başka bölgede olduğu gibi yoğun şekilde benzerlik göstermektedir. Bölge mutfaklarında en dikkati çeken gıda ürünü makarnadır. İtalyanlardan bu kıtaya gelen makarna kültürü, hemen hemen tüm bölge ülkelerinde kendini gösteriyor. Dünya makarna tüketimine bakıldığında, Güney Amerika ülkelerinin önemli oranlara sahip olduğu görülüyor. Uluslararası Makarna Organizasyonu (International Pasta Organisation-IPO) verilerine göre dünya makarna tüketiminde Latin Amerika ülkeleri, dünya makarna üretiminde lider olan İtalya’dan fazla. Makarna çeşitleri açısından kuru makarnalar ön planda olsa da taze makarna da tüketimde önemli bir yere sahiptir.
Bölgedeki bir diğer dikkat çekici nokta
mısır unu tüketimi. Arjantin ve Brezilya gibi buğday üreticilerinin dışındaki ülkelerde, mısır unu buğday unundan daha revaçtadır. Mısır unu, başta ekmek olmak üzere birçok unlu mamulün yapımında kullanılıyor. Tatlı kültürünün de gelişmiş olduğu Güney Amerika ülkelerinde, dolgulu bisküviler daha çok tercih ediliyor. Güney Amerika ülkelerinde Çin'den, Tayvan'dan tutun da, Hindistan, Avrupa ülkeleri ve Rusya’ya kadar çok çeşitli ülkelerin ürünlerinin buralara girdiğini görürsünüz. Kıtayı oluşturan ülkeler incelendiğinde hem ekonomi hem de nüfus olarak en büyüklerinin Brezilya ve Arjantin olduğu görülüyor. Şimdi konumuzla ilgili bazı ülkeleri inceleyelim:
BREZİLYA’DA EKMEK, MAKARNA VE BİSKÜVİ
Bol karnavalı, dansları, plajları, müzikleri ve renkli hayatı olan Brezilya, mutfağı ile de oldukça renkli. İlk ayak basan Portekizliler, daha sonra gelen Avrupalılar ve Afrikalılar ile farklı etnik grupları barındıran bir ülke Brezilya. Tabii bu etnik grup, yemek kültürünü de etkilemiş ve deniz ürünlerinden tropikal meyvelere ve baharatlı yemeklere kadar çok geniş bir damak tadı ortaya çıkmış. Dünyadaki tüm pizzaları Brezilya’da tadabilirsiniz.
Brezilya’da, İtalyan mutfağının etkisi makarna ve pizza tüketimiyle kendisini göstermektedir. Spagetti, lazanya, lamen ve yakisoba olarak isimlendirilen çubuk tarzı makarnalar yaygın olarak tüketilmektedir. Kuru makarna Brezilya’da tüketilen makarnanın yüzde 80’ini, noodle, yani erişte tarzı makarnalar yüzde 15’i, taze makarnalar ise yüzde 5’i oluşturmaktadır.
Makarna dışında kurabiye tarzı atıştırmalıklar ve unlu mamuller de ülkede yoğun olarak tüketilmektedir. Küçük tuzlu bir atıştırmalık olan Salgadinhos bunlardan biridir. Pao de Queijo, peynirli çörek olarak tanımlanabilecek tipik bir Brezilya atıştırmalığıdır. Birçok bölgede un olarak değerlendirilen manyok, Brezilya’da da yoğun olarak kullanılmaktadır. Ufak rulolardan oluşan Pao de Queijo da manyok unu, süt, yumurta ve peynirle yapılmaktadır. Bu tarz çörekler ve unlu mamuller, dondurulmuş ve pişirmeye hazır ürün marketlerinden, kullanıma hazır olarak temin edilmektedir. Brezilya’da adım başı rastlayabileceğiniz Pao de Queijo ülkede en fazla yenilen hamur ürünlerinden biri. Özellikle kahvaltılarda ve günün her saati atıştırmalık olarak yeniliyor. Brezilyalılar bu ekmeği evlerinde yapmak yerine hazır almayı daha fazla tercih ediyorlar. Bu nedenle Pao de Queijo adım başı bulunan fırınlarda, kafelerde sıcak satılıyor.
Esfiha ise Ortadoğu kültüründen Brezilya’ya aktarılmış çörek tarzı bir üründür. Özellikle ülkenin kuzeydoğu, güney ve güneydoğu bölgelerinde kolayca her yerde bulunan esfihanın dolgu malzemesi olarak et, peynir ve sebzeler kullanılır. Bir diğer unlu mamul, Çin kültüründen gelen Pastéis’dir.
Brezilya, 1 milyon tonu aşan üretim miktarıyla İtalya ve ABD’den sonra dünyanın üçüncü büyük makarna üreticisi durumundadır. Brezilya’nın makarna sektörü, 1990’lı yıllardan sonra yapılan yatırımlar sonucunda, üretim kapasitesi 1.4 milyon tonun üzerine çıkmıştır. Ülkede birçok çeşidi üretilen makarna için “macarrão” kelimesi kullanılıyor. Sektördeki birçok üretici, makarna ile birlikte un, kek, kurabiye gibi unlu mamulleri de üretmektedir. Pişirilmiş ve tüketime hazır makarna da sunulan ürünler arasındadır.
Brezilya’da makarna genel itibariyle ekmeklik buğdaydan (yumuşak buğday) yapılmaktadır. Toplam üretimin yüzde 3’lük kısmı ithal edilen durum buğdayından üretilmektedir. Makarnanın temel maddesi olan buğday, Brezilya’nın güney bölgesinde bulunan Parana ve Rio Grande do Sul eyaletlerinde üretilmektedir. Ancak, buğday üretiminin ihtiyacı karşılamaması nedeniyle, eksik kalan miktar genellikle komşu ülke olan Arjantin’den ithal edilmektedir. Brezilya iyi bir makarna üreticisi olmasına rağmen iç talebin yoğunluğundan ithalata da başvurmaktadır. Ülkenin makarna ithalatı yıllar itibarıyla artış göstermekte olup, İtalya en önemli tedarikçi niteliğindedir. Şili, Uruguay, Fransa ve Arjantin ise diğer önemli arz kaynaklarıdır.
ARJANTİN’DE EKMEK, MAKARNA VE BİSKÜVİ
Arjantin, dünyanın en büyük gıda üreticilerinden birisidir. İtalyanlardan dolayı makarna ve pizza tüketimi, et tüketimi kadar yaygındır. Ülkede fideos (noodles-erişte), tallarines, noquis, mantı ve canelones olarak isimlendirilen taze makarna çeşitleri, büyük şehirlerdeki birçok işyerinde yapılıp satılmaktadır. Arjantin’deki makarna çeşitliliği bunlarla da sınırlı değildir. Spagetti, fusiles denilen burgu makarna, cintas denilen makarna şeritleri, lazanya, mantı tarzı makarnaya benzeyen Arjantin yapımı sorrentinos ve agnolottis ülkede sıkça rastlanan diğer makarna çeşitleridir.
Buğdayın önemli oranda yetiştirilmesi nedeniyle ülkede diğer unlu mamullerin ve beyaz ekmeğin üretimi de gelişmiştir. Arjantinliler çok yoğun ekmek tüketmemekle birlikte buğdayın bolca yetiştirilmesinden dolayı masalarından beyaz ekmeği eksik etmezler. Ülkede, beyaz ekmeğin dışında, yoğun olarak tüketilen bir ekmek çeşidi de “sandwiches de miga”dır. Kabuksuz ekmek olarak nitelendirilen bu ekmekler, ince tabakalardan oluşmakta ve jambon, peynir, domates, zeytin, yumurta, ton balığı, marul, kırmızıbiber ve benzeri değişik kombinasyonlarla doldurulmaktadır. Bir diğer önemli unlu mamul empanadas’tir. Empanadas, hem Arjantin’de hem de diğer Güney Amerika ülkelerinde yoğun olarak tüketilen ve içi doldurularak yapılan geleneksel bir börek çeşididir. En popüler unlu mamullerden biri de Fransız kruvasanın bir benzeri olan medialunas’tır.
Arjantin’de buğdayın yoğunluğu, İtalyanlardan gelen makarna ve pizza kültürünün de yaygınlaşmasını desteklemiştir. Çok ince veya kalın hamurlarla yapılan ve taş fırında pişirilmiş pizzalara, ülkenin hemen her köşesinde rastlanmaktadır. Arjantin’de kişi başına makarna tüketimi 7,9 kilogram seviyelerindedir ve ülke her yıl 300 bin tonun üzerinde makarna tüketimi gerçekleştirmektedir.
KOLOMBİYA’DA EKMEK, MAKARNA VE BİSKÜVİ
Tüm Latin Amerika ülkeleri gibi baharat kullanımı ve et ülke mutfağında önem taşır. Pilav çeşitleri ve Arepa denen mısırdan yapılan ve ekmek yerine geçen küçük pideler önemli yemek çeşitleridir. Bir diğer ekmek çeşidi yine
mısır unu, peynir ve yumurtadan yapılan ve sıcak tüketilen Pandebono’dur. Tamales, et, tavuk ve sebze ile doldurulmuş bir çeşit mısır hamurudur. Makarna yine yaygın gıdalar arasındadır. Tüketilen makarna çeşitliliği Brezilya ve Arjantin’le benzerlik göstermektedir.
Ülkede zengin bir unlu mamul ve tatlı çeşitliliği bulunuyor. Buñuelos, birçok Güney Amerika ülkesinde bulunan ve atıştırmalık olarak yenen popüler bir hamur kızartmasıdır. Bu atıştırmalığın Kolombiya versiyonu beyaz lor peynirle yapılmaktadır. Empanadas, diğer Latin Amerika ülkelerinde olduğu gibi Kolombiya’da da yaygındır. Kolombiya’da unlu mamullerde, buğday ununa kıyasla mısır unu kullanımı çok daha yaygındır.
DÜNYANIN EN ÇOK MAKARNA TÜKETEN İKİNCİ ÜLKESİ VENEZÜELLA
Venezuela’da makarna, oldukça önemli oranda üretilen ve tüketilen bir gıdadır. İtalya’dan sonra dünyanın en çok makarna tüketen ülkesi olan Venezüella, aynı zamanda dünyanın en büyük 10 makarna üreticisi arasında yer alır. Ülkede kişi başına tüketilen makarna oranı 13,2 kilogramdır. Kuru makarna toplam makarna üretiminin yüzde 70’ini oluşturmaktadır. Patates bazlı Ñoquis, İtalyan kültüründen gelen Venezüella’daki popüler makarna çeşitlerinden biridir. Pasticho, Venezüella usulü bir lazanya çeşididir.
Venezuelalılar mısırı da çok miktarda tüketirler ve mısır unu ile yapılan Arepa ekmeği bu ülkede de yaygındır. Venezuela’da Arepa’nın içine tuzsuz bir nevi lor peyniri konmaktadır. Taze olarak yapıp tükettikleri Arepa’yı sabah kahvaltıda yedikleri gibi öğleyin de ortasından ikiye bölüp, arasına et, tavuk veya balık koyarak yerler. Cachapa,
mısır unundan yapılan ve krepe benzeyen yaygın bir unlu mamuldür. Casabe, yoğun tüketilen bir ekmek çeşididir. Bu ekmeğin, Amerika kıtasındaki en eski emek olduğu kabul edilmektedir. Besito de Coco popüler hindistan cevizi toplarından oluşan bir kurabiyedir.
Venezüella’da un ve unlu mamullerin tüketim eğilimi yüksek olup, makarna tüketimi artmaktadır. Son yıllarda yüksek enflasyon, hızlı nüfus artışı, makarnanın ucuz olması, pazarlama ve ulaşım olanaklarının artması, hızlı kentleşme sonucunda çalışan kadınların hazır gıdaları tercih etmeleri makarna tüketimini artıran etmenleri oluşturmuştur.