“Tarımsal üretim gücüyle öne çıkan Brezilya, buğday özelinde iklimsel sınırlamalar, artan iç talep ve dışa bağımlı ithalat yapısıyla çok yönlü bir denge kurma çabasında. Üretim alanlarının daralmasına rağmen artan verimlilik, MERCOSUR içi ve dışı ithalat ilişkileri, kamu politikalarında serbestleşme adımları ve EMBRAPA’nın geliştirdiği “tropikal buğday” çeşitleri, ülkenin buğday stratejisinin temel yapı taşlarını oluşturuyor. Aynı zamanda Brezilya’nın zengin ekmek kültürü, değişen tüketim alışkanlıkları ve büyüyen makarna pazarı, buğday ekonomisinin sosyo-kültürel etkilerini de gözler önüne seriyor.”

Brezilya, tarımsal üretim gücüyle küresel pazarda öne çıkan bir ülke olmasına rağmen, buğday özelinde hâlâ yapısal zorluklarla karşı karşıya. İklimsel kısıtlamalar, iç talepteki artış ve dışa bağımlı ithalat dengesi, ülkenin buğday ekonomisini şekillendiren temel unsurlar arasında yer alıyor. ABD Tarım Bakanlığı (USDA), CEPEA (Centro de Estudos Avançados em Economia Aplicada) ve FAO gibi güvenilir kuruluşların son raporlarına göre Brezilya’nın buğday üretiminden tüketimine ve ithalatına kadar olan süreç, önemli ekonomik ve politik kararlarla yönlendiriliyor.

Artan Verim, Azalan Alan

2024/25 pazarlama yılına ilişkin USDA verilerine göre Brezilya’nın buğday üretimi 9,6 milyon metrik ton (MMT) seviyesinde gerçekleşmesi bekleniyor. Bu, önceki tahminlere göre %2’lik bir düşüş anlamına geliyor. Üretimdeki bu azalma, özellikle Rio Grande do Sul gibi ana üretim bölgelerinde görülen geç ekimler ve çiftçilerin alternatif mahsullere yönelmesiyle açıklanıyor.

CEPEA’nın verileri ise daha farklı bir tablo çiziyor. 2024/25 sezonunda üretimin 7,89 MMT olduğu tahmin edilirken, bu rakam bir önceki yıla göre %2,6’lık bir düşüşe işaret ediyor. Üretim alanı %11,9 azalarak 3,06 milyon hektara düşmüş durumda. Ancak verimlilikteki %10,6’lık artış sayesinde, hektar başına ortalama 2,58 ton buğday alınmıştır. Bu gelişme, Brezilya’nın iklimsel dezavantajlarına rağmen tarımsal teknoloji yatırımları ve yeni çeşitlerle üretimde verim artışı sağladığını göstermektedir.

Yüksek İç Talep Sürdürülüyor

Brezilya’nın yıllık buğday tüketimi 12 milyon tonun üzerindedir. Nüfusun artışı, gıda sanayinin gelişmesi ve kentleşme, bu talebin artmasına neden olmaktadır. Ülkede un ve unlu mamullerin yüksek tüketimi, buğdaya olan sürekli ihtiyacı canlı tutmakta; bu da yerli üretim kapasitesinin sınırlarına ulaşmasına yol açmaktadır.

USDA’nın analizlerine göre Brezilya, kendi üretimiyle bu ihtiyacın yalnızca %65-75’ini karşılayabilmektedir. Bu durum, ülkeyi net buğday ithalatçısı konumuna getirmektedir.

MERCOSUR İçinden ve Dışından Temin

Brezilya’nın buğday ithalatı, tüketim ihtiyacının karşılanmasında kritik bir rol oynamaktadır. 2023/24 pazarlama yılında ithalat miktarı 5,5 MMT olarak tahmin edilmiştir. Ancak 2024/25 yılında bu rakamın 4,5 MMT’ye gerilemesi bekleniyor. Bu düşüş hem iç üretimin kısmi toparlanması hem de fiyat avantajları nedeniyle ithalat politikasında yapılan ayarlamalarla ilgilidir.

Ülke, Güney Amerika Ortak Pazarı (MERCOSUR) bölgesi dışından da ithalat yapmaktadır. 2018-2022 döneminde ithalatın yaklaşık %8’i Arjantin dışındaki kaynaklardan gerçekleştirilmiştir. ABD bu noktada önemli bir tedarikçi konumuna gelmektedir. Gümrük vergilerinde yapılan geçici indirimler ve ticaret anlaşmaları, Brezilya’nın buğday tedarik zincirini çeşitlendirmesine olanak sağlamıştır.

Tahıl Ticareti Politikaları: Serbestleşme ve Risk Yönetimi

Brezilya’nın buğday ticareti politikaları, genellikle ithalata dayalı gıda güvenliği stratejileriyle uyumlu şekilde yürütülmektedir. FAO raporlarına göre, ülke MERCOSUR dışından buğday ithalatında uyguladığı tarifeleri dönemsel olarak sıfırlayarak iç piyasada fiyat dengesi sağlamaya çalışmaktadır.

Ayrıca, FAO’nun 2025 tahminlerine göre küresel tahıl ticaretinde %5,6’lık bir düşüş beklenmektedir. Bu azalma, Çin’in azalan talebi ve büyük üretici ülkelerdeki ihracat kısıtlamalarıyla ilişkilendirilmiştir. Bu bağlamda Brezilya gibi ithalatçı ülkelerin tedarik güvenliği açısından yeni ticaret kanalları arayışı sürmektedir.

Geleceğe Bakış: “Tropikal Buğday” Umudu

Brezilya Tarım Araştırma Kurumu (EMBRAPA) tarafından yürütülen “tropikal buğday” projeleri, ülkenin buğdayda dışa bağımlılığını azaltma hedefinde önemli bir rol oynayabilir. Bu yeni türler, daha sıcak ve nemli iklim koşullarına dayanıklı olacak şekilde geliştirilmektedir. Uzun vadede iç üretimin artırılması, dış şoklara karşı daha dirençli bir buğday ekonomisi oluşturulmasını mümkün kılabilir.

Brezilya’nın buğday sektörü, tarımsal yeniliklerle şekillenen üretim yapısından küresel piyasalara açık ithalat sistemine kadar çok katmanlı bir yapıya sahiptir. İklimsel kısıtlamalar, yüksek iç tüketim ve dışa bağımlılık; hükümetin destek politikalarını ve ticaret stratejilerini yeniden yapılandırmasına neden olmaktadır. Özellikle EMBRAPA’nın tropikal buğday projeleri, Brezilya’nın buğdayda kendi kendine yetme hedefi için umut vaat eden bir gelişme olarak öne çıkmaktadır.

Brezilya’nın Ekmek Kültürü

Brezilya, zengin kültürel mirası ve bölgesel çeşitliliğiyle dikkat çeken bir ekmek kültürüne sahiptir. Avrupa, Afrika ve yerli geleneklerin harmanlandığı bu mutfakta, farklı un türleri ve pişirme teknikleriyle hazırlanan çeşitli ekmekler günlük yaşamın vazgeçilmez bir parçasıdır.

En Popüler Ekmek: Pão Francês

Brezilya’nın en yaygın tüketilen ekmeği olan pão francês, adından da anlaşılacağı gibi Fransız bagetinden esinlenmiş olsa da, kısa ve yuvarlak formuyla özgün bir yapıya sahiptir. Bu ekmek, ülkenin farklı bölgelerinde pãozinho, pão de sal, cacetinho gibi çeşitli isimlerle anılır. Özellikle São Paulo’da günlük olarak 18 milyon adet üretilen bu ekmek, kahvaltıdan akşam yemeğine kadar her öğünde tüketilir. Hatta 21 Mart, Brezilya’da “Pão Francês Günü” olarak kutlanır.

Pão de Queijo: Minas Gerais’in Gururu

Pão de queijo, yani “peynirli ekmek”, Minas Gerais eyaletine özgü, dışı çıtır, içi ise yumuşak ve elastik bir yapıya sahip küçük yuvarlak ekmeklerdir. Brezilya’nın ünlü geleneksel lezzetlerinden olan küçük, yuvarlak peynirli ekmeği pão de queijo, buğday unu yerine tapyoka nişastasıyla hazırlanır. Bu özel nişasta, ekmeğin iç kısmının yumuşak ve esnek, dışının ise hafif çıtır olmasını sağlar. Tapyoka nişastası, Brezilya’ya özgü manyok bitkisinin kökünden elde edilir ve gluten içermez, bu da ekmeği özellikle glutensiz diyetler için uygun kılar. Ülkemizdeki pidelere benzer bir formda olan pão de queijo, sade olarak tüketilebildiği gibi, kekik, fesleğen, biberiye veya maydanoz gibi taze otlarla da zenginleştirilebilir. Ana malzemeleri arasında tatlı ve ekşi manyok unu, yumurta, süt ve genellikle Minas peyniri bulunur. Bu otların peynire kattığı aroma, ekmeğin lezzetini bir üst seviyeye taşır. Genellikle kahvaltıda sıcak olarak servis edilirken, günün diğer saatlerinde de kahvenin yanında hafif bir atıştırmalık olarak tercih edilir. Bu glütensiz atıştırmalık, Brezilya’nın dört bir yanında kahvaltılarda ve ara öğünlerde tercih edilir.

Pão na Chapa: São Paulo’nun Sabah Ritüeli

São Paulo’da sabah kahvaltılarının vazgeçilmezi olan pão na chapa, pão francês dilimlerinin tereyağıyla kızartılmasıyla hazırlanır. Genellikle requeijão (krem peynir) ile servis edilen bu lezzet, sıcak bir kahve eşliğinde tüketilir ve şehir sakinlerinin güne enerjik başlamasını sağlar.

Mısır ve Manyok Bazlı Ekmekler

Brezilya’nın kırsal bölgelerinde, özellikle bolo de fubá (mısır unu keki) ve manuê gibi mısır ve manyok bazlı ekmekler yaygındır. Bolo de fubá, ince öğütülmüş mısır unuyla yapılan ve genellikle kahve eşliğinde tüketilen bir kek türüdür. Manuê ise şeker kamışı pekmezi ve baharatlarla zenginleştirilmiş, Afro-Brezilya kökenli bir tatlı ekmektir. 

Kullanılan Un Çeşitleri

Brezilya ekmeklerinde kullanılan un çeşitleri, ülkenin tarımsal çeşitliliğini yansıtır:

• Buğday Unu: Pão francês gibi geleneksel ekmeklerde temel malzemedir. 
• Manyok Unu (Farinha de Mandioca): Glütensiz yapısıyla pão de queijo ve farofa gibi yemeklerde kullanılır. 
• Mısır Unu (Fubá): Bolo de fubá gibi keklerde tercih edilir.
• Tapioka Unu: Beiju de tapioca gibi kreplerin yapımında kullanılır. 

Ekmek Tüketim Alışkanlıkları

2020 yılında Brezilya’da kişi başına yıllık ekmek tüketimi yaklaşık 2.88 kilogram olarak kaydedilmiştir. Ancak bu rakam, özellikle büyük şehirlerde ve farklı ekmek türleriyle birlikte değerlendirildiğinde daha yüksek olabilir. 

Son yıllarda, dilimlenmiş ve endüstriyel ekmeklerin tüketiminde artış gözlemlenmiştir. Özellikle Kuzey ve Kuzeydoğu bölgelerinde bu tür ekmeklerin satışları artmıştır. Tüketiciler, pratiklik ve besin değeri açısından tam tahıllı ve fonksiyonel içerikli ekmeklere yönelmektedir.

Ayrıca, kadın tüketiciler arasında tam tahıllı ve tohum içeren ekmeklere ilgi artarken, erkek tüketiciler daha tatlı ve enerji yoğun ekmekleri tercih etmektedir.

Brezilya’nın ekmek kültürü, tarihsel kökleri, bölgesel çeşitliliği ve modern tüketim alışkanlıklarıyla zengin bir mozaik sunar. Geleneksel tariflerin yanı sıra, sağlık ve pratiklik arayışıyla şekillenen yeni ekmek türleri, ülkenin gastronomik zenginliğini yansıtır.

Makarna Üretimi ve Tüketimi

Brezilya’nın makarna sektörü, hem üretim hem de tüketim açısından dinamik bir yapıya sahiptir. Son yıllarda sağlık bilincinin artması ve tüketici tercihlerindeki değişimler, sektörde önemli dönüşümlere yol açmıştır.

2024 yılında Brezilya’nın makarna pazarı, yaklaşık 4,01 milyar ABD doları gelir elde etmiş ve kişi başına düşen gelir 18,43 ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Pazarın 2029 yılına kadar yıllık %6,64 oranında büyümesi beklenmektedir. Tüketim açısından, 2024 yılında kişi başına ortalama 10,7 kg makarna tüketimi öngörülmektedir. 

Sağlık bilincinin artmasıyla birlikte, Brezilya’da glütensiz ve sebze bazlı makarnalara olan talep yükselmiştir. Ayrıca, organik ve doğal ürünlere olan ilgi de artmaktadır. Bu eğilimler, üreticileri ürün yelpazelerini genişletmeye ve Ar-Ge yatırımlarını artırmaya yönlendirmiştir. 

Makarna İhracatı ve İthalatı

2022 yılında Brezilya, 21,3 milyon ABD doları değerinde makarna ihraç etmiş, başlıca ihracat pazarları arasında Amerika Birleşik Devletleri, Uruguay, Kolombiya, Venezuela ve Şili yer almıştır. Aynı dönemde, ithalat 44,9 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiş ve İtalya, Çin, Hollanda, Amerika Birleşik Devletleri ve Güney Kore’den yapılan ithalatlar öne çıkmıştır.

2024 yılı Ağustos ayında, Brezilya’nın makarna ihracatı 2,71 milyon ABD doları, ithalatı ise 5,1 milyon ABD doları olarak kaydedilmiştir. Bu veriler, önceki yıla göre sırasıyla %4,06 ve %2,12’lik bir düşüşe işaret etmektedir. 

Pazar Yapısı ve Önde Gelen Şirketler

Brezilya makarna pazarı, birkaç büyük şirketin hakimiyetindedir. M. Dias Branco, %36’lık pazar payı ile lider konumdadır. Onu sırasıyla J. Macedo (%12,5), Selmi (%8,6), Santa Amália (%7,0) ve Vilma (%4,9) takip etmektedir. 

Pazar, özellikle düşük maliyetli ürünlere olan talep nedeniyle fiyat hassasiyetine sahiptir. Ancak, son yıllarda premium ve özel makarna çeşitlerine olan ilgi artmaktadır. Bu durum, üreticileri ürün çeşitliliğini artırmaya ve yenilikçi ürünler sunmaya teşvik etmektedir.

Brezilya’nın makarna sektörü, değişen tüketici tercihlerine ve sağlık trendlerine uyum sağlayarak büyümeye devam etmektedir. Hem iç pazarın genişlemesi hem de ihracat fırsatlarının değerlendirilmesi, sektörün geleceği açısından önemlidir. Üreticilerin, yenilikçi ve sağlıklı ürünler sunarak rekabet avantajı elde etmeleri beklenmektedir.